به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمد‌رحیم رنجبران سرپرست هیئت کاوش امروز سه‌شنبه 4 مهر با اعلام این خبر گفت: «هدف کاوش‌های جاری با عنوان (خوانا‌سازی برج و باروهای هگمتانه)، ‌سامان‌دهی و بازنده‌سازی خطوط اصلی و شاکله استحکامات هگمتانه است.»

او افزود: «گذشت د‌ه‌ها سال از کاوش‌های پیشین و تحت تأثیر عوامل جوی و اقدامات حفاظتی ناکافی تخریب‌هایی جدی متوجه بقایای برج‌و‌باروها در بخش‌های گسترده‌ای از این سازه‌ها شده است.»

او خاطر نشان کرد: «از سویی عیان و مشخص نبودن بنیان‌های اصلی سازه‌های دفاعی یاد شده و تأسیسات مستلزم با اینگونه سازه‌ها نظیر خندق‌ها و استحکامات جانبی و نیز تخلیه خاک‌های ماحصل کاوش‎‌های فصول متعدد کاوش‌های دهه‌های 60 و 70 در حواشی تپه به‌ویژه در ضلع شرقی و در مجاورت بنای استحکامات یاد شده موانع زیادی به‌ وجود آورده است.»

رنجبران اظهارکرد: «از همین رو برداشتن آن‌ها مقدمه، پایه و اساس هر گونه اقدامات مرمتی و حفاظتی و صد‌البته واجب الاجرای آینده و پیش رو خواهد بود.همچنین  خواناسازی، بازخوانی کیفیت و ماهیت و هندسه این برج‌و‌باروها گام نخستین و پایه‌ای برای انجام مطالعات حفاظتی آینده است.»

شروع کاوش‌ها از 100سال پیش

 این باستان‌شناس با اشاره به پیشینه پژوهشی این محوطه گفت: «نخستین اقدامات باستان‌شناسی در هگمتانه به بیش از یک قرن پیش یعنی سال 1913 میلادی باز می‌گردد که از سوی شارل توسی فرانسوی با مأموریت از سوی موزه لور صورت گرفت.»

او افزود: «بیش از شش دهه بعد و در فاصله 1347 تا 1353 هجری شمسی اقداماتی اساسی برای آزاد‌سازی این محوطه باستانی از انبوه متراکم خانه‌های مسکونی بافت قدیمی شهر همدان که بر روی آن ساخته شده بود صورت گرفت تا راه برای آغاز عملیات گسترده باستان‌شناسی هموار شود.»

 به گفته رنجبران، این امر تا زمانی‌که هیئتی به سرپرستی محمدرحیم صراف در سال 1362 نخستین کاوش‌های ایرانی را آغاز کرد و به تناوب (11فصل) تا سال 1379 ادامه داد محقق نشد.

این باستان‌شناس در ادامه گفت: «از دیگر فعالیت‌های باستان‌شناسی در هگمتانه می‌توان به چهار فصل کاوش و لایه‌نگاری در جای‌جای هگمتانه از سوی مرحوم آذرنوش در سال‌های 1383-1386، دو فصل گمانه‌زنی به‌منظور تعیین عرصه به سرپرسی علی هژبری در سال‌های 88 و 89، دو فصل کاوش باستان‌شناسی به سرپرستی یعقوب محمدی‌فر در سال 1389 و نیز دو فصل کاوش به سرپرستی اینجانب اشاره کرد.»

او افزود: «سرانجام  آغاز بیستمین فصل کاوش در این محوطه باستانی با عنوان خوانا‌سازی برج‌و‌باروهای هگمتانه از 20 شهریور‌ماه سال جاری آغاز شده است.»

 دستاوردهای باستان‌شناسی

او در ادامه به دستاوردهای باستان‌شناسی هگمتانه اشاره کرد و افزود: «کاوش‌های سالیان متمادی در این محوطه منجر به شناسایی بقایای معماری قابل ملاحظه‌ای از شهری باستانی شده که عمدتاً با مصالح خشت در ابعاد بزرگ طبق نقشه و الگوی خاصی طراحی و ساخته شده است.»

رنجبران اضافه کرد: «در محوطه داخلی این شهر باستانی معابری در فواصل مساوی 35 متر و به موازات یکدیگر تعبیه شده و در حد فاصل هر دو معبر دو سری معماری مدون و منطبق با نقشه خاص به‌صورت متقارن اجرا شده است.»

به گفته این باستان‌شناس، هر واحد معماری دارای ابعاد 17.5 در 17.5 متر و مشتمل بر یک پیشخوان ورودی، یک حیاط مرکزی چهار اطاق جانبی و دو انبار انتهایی بوده و ضخامت دیواره‌ها حدود 130 سانتی‌متر است و ارتفاع باقی‌مانده در برخی قسمت‌ها حدود 4 متر است.»

او با بیان اینکه در پاره‌ای از بخش‌ها بازسازی‌ها و ساخت‌و‌سازهایی با آجرهای پخته شده به‌ویژه در معابر دیده می‌شود تصریح کرد: «همچنین در اجرا و ساخت مسیرهای عبور آب که عمدتاً در وسط معابر و نیز در حاشیه برج‌و‌باروها دیده شده از آجر استفاده شده است.»

 ساخت‌و‌سازهای همگون

او گفت: «این ساخت‌و‌ساز همگون در جای‌جای محوطه هگمتانه گسترش یافته است و در نتیجه کاوش‌های صورت گرفته عیان و در معرض بازدید عموم است.»

او افزود: «در امتداد رودخانه الوسجرد یا با نام امروزی آن (رودخانه دره مراد‌بیگ) که حاشیه جنوبی و شرقی هگمتانه را می‌پیماید، بقایای برج‌و‌باروهای سترگی به‌دست آمده که با برج‌های راستگوشه در فواصل مساوی حدود 90 متر از یکدیگر استحکامات شهر باستانی هگمتانه را تشکیل می‌داده، قطر دیوارهای پیرامونی حدود 9 متر و ارتفاع باقی‌مانده در برخی از قسمت‌ها تا 10 متر است.»

رنجبران در معرفی هگمتانه با بیان اینکه محوطه باستانی هگمتانه با وسعتی قریب به 35 هکتار در دل بافت قدیمی و مرکزی شهر همدان واقع شده افزود: «این اثر از جمله نخستین آثاری است که در فهرست آثار ملی کشور به شماره 28 و در سال 1310 با عنوان؛ پایتخت دولت مِد (ماد) ثبت شده است.»

او افزود: «به استناد توضیحات هرودوت مورخ یونانی قرن پنجم پیش از میلاد هگمتانه اولین پایتخت ایران‌زمین و حکومت ماد بود که به‌دست بنیانگذار این سلسله (دیااوکو) با دیواره‌های عظیم و تو‌در‌تو و هر کدام در رنگی متفاوت‌ بنیان نهاده شد.»

رنجبران اظهار کرد: «نوشته‌های مورخان و جغرافی‌نویسان یونانی (قرن اول و دوم) همچون پلی بیوس و ایزید وخاراکسی در جانمایی هگمتانه در کوهپایه‌های الوند و موقعیت کنونی هگمتانه شکی باقی نمی‌گذارد. همچنین محققان و باستان‌شناسانی که در دو قرن اخیر از هگمتانه کنونی بازدید کرده‌اند و با بررسی هایی در آن انجام داده‌اند تقریباً به اتفاق این بقایا را بازمانده‌های هگمتانه مادی دانسته‌اند.»

بیستمین فصل کاوش‌های باستان شناسی هگمتانه با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در حال انجام است .

انتهای پیام/